By Sophie, 03rd Mar 2025
Croeso i’n rhandaliad cyntaf o Ranger Ramblings! Yma byddwn yn siarad am yr hyn y mae’r T卯m Ceidwaid wedi鈥檌 wneud, unrhyw fywyd gwyllt diddorol a welwyd, a rheolaeth cynefinoedd ym Mharc Gwledig Bryngarw. Byddwn hefyd yn cyhoeddi Her Recordio ar gyfer mis Mawrth a sut y gallwch chi helpu i ofalu am ein Parc Gwledig bendigedig.
Chwefror
Mae misoedd y gaeaf yn dawel i fywyd gwyllt, mae鈥檙 tywydd oerach yn golygu bod llai o bryfed, adar a mamaliaid i鈥檞 gweld wrth iddynt gaeafgysgu a mudo i hinsawdd mwynach. I’r ceidwaid, mae’r gaeafau yn gyfle i wneud rhywfaint o waith cynnal a chadw, clirio llwybrau a gosod ffensys, ond hefyd yn gyfle i glirio prysgwydd a choed.
Rydym yn rheoli ein coetiroedd yn y gaeaf trwy glirio prysgwydd (mieri a glasbrennau bach), prysgoedio a theneuo coed. Mae teneuo coed yn ein coetiroedd yn amrywio oed y canopi, mae’n creu pocedi o olau sy’n cyrraedd llawr y coetir, gan annog twf eginblanhigion a glasbrennau. Mae cael cymysgedd o goed h欧n ac iau yn gwneud y coetir yn fwy cynaliadwy 鈥 pan fydd y coed h欧n yn marw, bydd coed 鈥榶n eu harddegau鈥 yn cymryd eu lle. Pe bai’r holl goed yr un oed, byddai’n cymryd mwy o amser i’r coetir adfer pe bai sawl coeden yn chwythu i lawr neu’n marw o afiechyd. Nid ydym yn gwneud y tasgiau hyn yn ystod y gwanwyn a鈥檙 haf gan ei fod yn dymor nythu adar a mamaliaid, sy鈥檔 golygu eu bod yn chwilio am fannau nythu da mewn coed, gwrychoedd ac ardaloedd prysglog.
Mae diwedd mis Chwefror hefyd wedi dangos rhai arwyddion cynnar o鈥檙 gwanwyn, mae gennym ni gennin pedr, briallu ac eirlysiau yn eu blodau, a gallwch chi bron 芒 gweld dail clychau鈥檙 gog yn sbecian drwy鈥檙 dail llawr. Er nad yw鈥檙 t卯m ceidwaid wedi gweld unrhyw bryfed yn brysur eto, rydym yn cadw llygad am ein gweld Cacwn cyntaf y flwyddyn wrth i鈥檙 dyddiau fynd yn gynhesach ac yn fwy heulog. Os ydych chi wedi gweld cacwn yn y parc, rhowch wybod i ni! Rydym yn ceisio cadw cofnod o’r achosion cyntaf a welwyd o amgylch y parc.
Grwpiau Gwirfoddoli
Ni fyddem yn gallu rheoli ein parc gwych heb gymorth ein grwpiau gwirfoddoli anhygoel.
Mae ein gr诺p Gwirfoddoli Dydd Sadwrn yn cyfarfod ar ddydd Sadwrn cyntaf y mis i gwblhau tasgau cadwraeth. Ym mis Chwefror, fe gliriodd y gr诺p y mieri o lawr y coetir yng Nghoed Kensington, a elwir yn aml yn Goedwig Clychau鈥檙 Gog. Rydyn ni’n clirio’r mieri gan ddefnyddio cneifwyr a thocwyr ac yn pentyrru’r defnydd sydd wedi’i dorri’n bentyrrau cynefin a elwir yn finiau mieri.
Drwy glirio isdyfiant prysglog ein coetiroedd, rydym yn gollwng golau i lawr y coetir, gan greu lle i glychau鈥檙 gog, suran y coed, fioled cyffredin, blodyn y gwynt a bysedd y c诺n. Mae’r blodau gwyllt coetir hyn yn ffynonellau neithdar a phaill pwysig ar gyfer amrywiaeth o bryfed.
Mae’r Biniau Mieri hefyd yn creu’r cynefin perffaith i fwystfilod, adar a mamaliaid gysgodi a nythu ynddo. Mae’r deunydd sydd wedi’i bacio’n drwchus yn creu gwrych marw a fydd yn pydru yn y pen draw ac yn dychwelyd y maetholion i bridd llawr y goedwig.
Gr诺p Gwirfoddoli Dydd Mawrth
Mae mis Chwefror wedi bod yn un prysur i鈥檔 gr诺p gwirfoddolwyr wythnosol. Dyma grynodeb o rai o鈥檙 tasgau rydym wedi鈥檜 cwblhau dros y mis.
Fel uchod, mae ein gwirfoddolwyr wedi bod yn clirio鈥檙 mieri o lawr y coetir yn rhannau uchaf Coed Kensington.
Buom hefyd yn gweithio gyda’r hyfforddeion B-Leaf i blannu coed yn yr ardaloedd a gliriwyd. Plannwyd oestrwydd, ywen a masarnen y maes i arallgyfeirio rhywogaethau’r coetir.
Bydd oestrwydden yn cadw ei dail trwy gydol y flwyddyn, gan ddarparu cysgod, clwydo, nythu a chyfleoedd chwilota i adar a mamaliaid bach. Oestrwydden yw’r planhigyn bwyd ar gyfer lindys a sawl rhywogaeth o wyfynod. Mae’r llinos a’r titw a mamaliaid bach yn bwyta’r hadau yn yr hydref.
Dewiswyd ywen gan nad oes llawer o rywogaethau conwydd yn y rhan honno o鈥檙 coetir. Mae ywen yn hynod o drwchus, gan gynnig amddiffyniad a chyfleoedd nythu i lawer o adar. Gall y dryw eurben a’r dryw tanog ddewis nythu mewn canghennau ywen. Mae’r ffrwyth hefyd yn cael ei fwyta gan adar, fel y aderyn du, brych y coed, bronfraith a socan yr eira; a mamaliaid bach, gan gynnwys gwiwerod a phathewod. Mae’r dail yn cael eu bwyta gan lindys y gwyfyn harddwch satin.
Efallai eich bod wedi sylwi ar y difrod y mae stormydd y gaeaf wedi鈥檌 achosi i鈥檔 coed yn ystod Rhagfyr ac Ionawr. Yn yr ardd synhwyraidd, fe gollon ni goeden nodweddiadol, derwen fawr ganghennog a chwythwyd i lawr.
Mae hyfforddeion B-Leaf wedi bod yn gweithio’n galed yn gosod wyneb newydd ar y llwybrau yn yr ardd synhwyraidd ac yn clirio coesau a changhennau’r dderwen sydd wedi torri. Mae ein gr诺p gwirfoddol wythnosol wedi bod yn creu gwrych marw o’r goeden aml-coesol. Bydd y gwrych marw yn darparu lloches a chynefin nythu i bryfed, adar a mamaliaid. Bydd hefyd yn rhwystr naturiol i wahanu’r llwybr oddi wrth brif foncyff y goeden sydd wedi cwympo.
Mae’r gwirfoddolwyr hefyd wedi bod yn brysur yn yr ardd sydd wedi’i hysbrydoli gan Japan, gan greu gwrych marw wedi’i wehyddu allan o helyg a chollen wedi’u prysgoedio. Mae prysgoedio yn dechneg rheoli coetir traddodiadol sy’n golygu torri coed i lawr i fonyn i annog tyfiant newydd. Mae’n ffordd gynaliadwy o gynhyrchu pren a choed t芒n, a deunydd ar gyfer gwehyddu.
Mae pwll bach hefyd wedi’i gloddio mewn ardal gorsiog ger y gwrych newydd wedi’i wehyddu. Mae’r pwll bywyd gwyllt bach hwn yn fas a bydd yn arafu llif y d诺r ar ei ffordd i’r afon. Y gobaith yw y bydd yn darparu cynefin i amffibiaid fel brogaod, llyffantod a madfallod d诺r, yn ogystal 芒 phryfed dyfrol.
Rolau Gwirfoddolwyr Newydd ym Mharc Gwledig Bryngarw!
Croeso i ddau wirfoddolwr newydd 鈥 Amanda ac Anne 鈥 y gallwch eu gweld ar ein Desg Groeso newydd yn y Ganolfan Ymwelwyr.
Mae gwirfoddolwyr ein Desg Groeso yma i roi croeso cynnes, sgwrs ac i roi gwybodaeth am yr hyn sy鈥檔 digwydd ym Mharc Gwledig Bryngarw.
Os oes gennych ddiddordeb mewn gwirfoddoli gyda ni, gallwch gysylltu 芒鈥檙 T卯m Ceidwaid ar bryngarw.park@awen-wales.com.
Allgymorth Ysgol 鈥 Big Schools Birdwatch
Fel rhan o鈥檙 Big Schools Birdwatch, ymwelodd Ceidwad Ewan ag Ysgol Gynradd Bracla. Mae鈥檙 Big Schools Birdwatch yn arolwg tebyg i鈥檙 Big Garden Birdwatch i ysgolion gymryd rhan ynddo.
Trafododd y Ceidwad Ewan bwysigrwydd cyfri鈥檙 adar a welsant a chymryd rhan mewn arolygon gwyddonol. Bu鈥檙 dosbarth yn trafod y gwahanol adar a welsant a鈥檙 rhesymau pam fod rhai rhywogaethau adar yn prinhau.
Gelwir arolygon fel hyn yn Wyddoniaeth Dinesydd, pan fydd y cyhoedd yn cydweithio 芒 gwyddonwyr i gasglu a dadansoddi data er mwyn datblygu gwybodaeth wyddonol. Drwy gyrchu data torfol mewn digwyddiadau mawr fel hyn, gallwn ddeall tueddiadau mewn poblogaethau yn well, a yw rhywogaethau鈥檔 prinhau a sut y gallwn helpu ymdrechion cadwraeth.
Os oes gennych ddiddordeb mewn Ymweliad Ysgol 芒 Pharc Gwledig Bryngarw, cysylltwch 芒’r T卯m Ceidwaid – bryngarw.park@awen-wales.com.
Modrwyo Adar ym Mryngarw
Dros y gaeaf, rydym wedi bod yn brysur tu 么l i鈥檙 llenni yn arolygu adar mewn dull sydd heb ei ddefnyddio ym Mharc Gwledig Bryngarw ers y 1990au!
Ar hyn o bryd rydym yn cynnal arolwg o’r enw Cynllun Modrwyo Adar y BTO. Mae modrwyo adar yn hanfodol os ydym am ddysgu am ba mor hir y maent yn byw a phryd a ble maent yn symud, cwestiynau sy’n hanfodol ar gyfer cadwraeth adar. Mae鈥檔 golygu gosod modrwy fetel ysgafn, wedi鈥檌 rhifo鈥檔 unigryw, o amgylch coes aderyn ac mae鈥檔 darparu dull dibynadwy a diniwed o adnabod adar fel unigolion.
Ym mis Chwefror, rydym wedi arolygu sawl rhywogaeth gan ddefnyddio鈥檙 dull hwn gan gynnwys:
Gobeithiwn lunio Adroddiad Adar ar ddiwedd y flwyddyn i drafod ein canfyddiadau.
Ceffylau a Gwartheg 鈥 O Na!
Efallai eich bod wedi sylwi ein bod wedi cael rhai ymwelwyr anarferol yn y parc y mis hwn. Mae ein cymdogion carnog wedi bod i mewn am antur.
Mae’r ddau geffyl yn dod o fferm gyfagos ac yn fanteisgar pan fydd pobl sy’n mynd heibio yn gadael y gi芒t i’w padog ar agor. Unwaith y byddant yn rhydd, maent yn cerdded i lawr yr afon ac i mewn i’r parc ar gyfer pori hyfryd. Os gwelwch geffylau ym Mharc Bryngarw, rhowch wybod i d卯m y Ceidwaid fel y gallwn gysylltu 芒’u perchnogion.
Ym Mharc Bryngarw, mae gennym rai caeau pori yn ffinio 芒 Choed Kensington a Choed Waunpiod. Rydym yn gweithio gyda ffermwr lleol i bori鈥檙 caeau hyn gyda gwartheg, gallwch yn aml glywed a gweld y gwartheg o faes parcio B-Leaf. Mae ein buchod wedi dod yn artistiaid dianc yn ystod y misoedd diwethaf, gan brofi ein ffensys sy’n gwahanu’r caeau pori oddi wrth y parc. Fel efallai y byddwch wedi sylwi o’r printiau carnau, maent wedi gwneud eu ffordd o amgylch y rhan fwyaf o’r parc yn ystod eu cyfnod o ddianc. Rydyn ni wedi gobeithio trwsio鈥檙 mannau gwan yn y ffensys, ond os ydych chi wedi gweld unrhyw wartheg yn y parc, peidiwch 芒 mynd atyn nhw a ffoniwch y T卯m Ceidwaid. Ar yr adeg hon o鈥檙 flwyddyn, mae gan y buchod bach, a gallant fod yn amddiffynnol iawn.
Rhif ff么n swyddfa鈥檙 ceidwad yw 01656 725155.
Beth i gadw llygad amdano ym mis Mawrth!
Wrth i’r gwanwyn ddeffro, mae gennym ni her recordio i chi! Rydyn ni eisiau gwybod mwy am y rhywogaethau sydd gennym ni ym Mharc Gwledig Bryngarw. Unwaith y byddwn yn gwybod pa rywogaethau sydd gennym, gallwn reoli鈥檙 parc mewn ffordd sydd o fudd gwell i鈥檙 rhywogaethau hynny a鈥檜 monitro yn y dyfodol.
Ym mis Mawrth, hoffem i chi gofnodi eich gweld ar eich teithiau cerdded a’u cyflwyno i apiau recordio neu i d卯m Ceidwaid (yourbryngarw@awen-wales.com).
Rhywogaeth y Mis 鈥 Dark-edged Bee-fly / Gwenynbryf (Bombylius major)
Ai gwenynen? Ai pryfyn yw e? Mae’n Gwenynbryf!
Mae gwenynbryf yn ddynwarediadau rhyfeddol, er eu bod yn edrych fel cacwn blewog, pryfed ydyn nhw mewn gwirionedd. Mae ganddo gorff ac wyneb bach blewog, a thafod hir iawn, tebyg i wellt. Mae’n suo o gwmpas ac yn union fel gwenyn, felly efallai y byddwch chi’n ei glywed cyn i chi ei weld.
Mae’n un o’r pryfed cynharaf i ddod i’r amlwg. Ar 么l chwilera dros y gaeaf, mae gwenynbryf fel arfer yn dechrau ymddangos ym mis Mawrth, ond weithiau bydd pobl yn adrodd eu bod wedi鈥檜 gweld mor gynnar 芒 chanol mis Chwefror ar 么l diwrnodau cynnes a heulog afresymol – nid ydynt fel arfer yn hedfan mewn tymheredd o dan 17oC.
Parasitiaid gwenyn sy’n nythu ar y ddaear a gwenyn unigol yw larfa’r gwenynbryf gydag ymylon tywyll, sy’n bwydo ar y cynrhon gwenyn. Mae鈥檙 gwenynbryf benywaidd yn fflicio ei hwyau tuag at dyllau mynediad nythod gwenyn unigol er mwyn caniat谩u i鈥檙 larfa ddeor yn y lle iawn. Mae hi hyd yn oed yn gorchuddio ei wyau 芒 thywod, pridd, neu raean i’w hamddiffyn, eu cuddliwio, a’u gwneud yn haws i’w taflu!
Gellir gweld gwenynbryf yn hedfan o flodyn i flodyn yn edrych am neithdar neu’n torheulo yng ngolau’r haul ar ddail a thir noeth. Cadwch lygad am y pryfyn rhyfedd a rhyfeddol hwn!